نقد تحلیلی - تطبیقی منظومه ی«خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون» نظامی گنجوی

یکی از انواع ادبی معروف و گسترده در زبان فارسی، ادبیّات غنایی است. دوره­ی کمال اشعار غنایی نیز در زبان فارسی از قرن چهارم آغاز گردیده است. در ادب پارسی در کنار قالب غزل، برای بیان مضامین غنایی و عاشقانه، استفاده از مثنوی های عاشقانه نیز رواج دارد. اصولاً داستان سرایی از انواعی است که بسیار زود در شعر فارسی مورد توجّه قرار گرفته است. عنصری در قرن پنجم چند داستان و از جمله«وامق و عذرا» را به نظم کشید. عیّوقی نیز داستان «ورقه و گلشاه» را به نظم در آورد و در همین قرن داستانهای کهن ایرانی«ویس و رامین» به شعر در آمد. در پایان قرن ششم هجری، نظم داستان ها بویژه داستان بزمی و غنایی به وسیله نظامی گنجوی به حدّ اعلای کمال رسید. وی چند داستان معروف زمان خود را به نظم در آورد. در بین سرایندگان­ قصّه­های بزمی و عاشقانه، هیچ شاعری­بیشتـر از نظامـی توفیق­قدرت­نمایی­نیافته است؛ هنر نمایی­های این شاعر در ضمن داستان­سرایی­فراوان است و تأثیرگذاری او در تاریخ تحّول این هنر، وی را صاحب دستاورد پرباری در شعر غنایی کرده است، تا جایی که اکثر سرایندگان منظومه های عاشقانه، دانسته یا ندانسته، تحت تأثیر سبک و شیوه ی داستان پردازی او قرار گرفته اند. انتخاب الفاظ و ترکیبات مناسب، ایجاد ترکیبات خاص و تازه، ابداع مضامین نو و دل پسند، تصویر جزئیات، دقّت در وصف، ایجاد مناظر بدیع و طبیعی، به کارگیری صور خیال مطبوع و بهره مندی از عالی ترین تکنیک های داستان سرایی و ... از عوامل موفّقیت بی نظیر او در این عرصه است. بنابراین با توجّه به درخشش دو منظومه ی «خسرو وشیرین» و «لیلی و مجنون » نظامی در ادب فارسی نگارنده کوشیده است، ضمن پرداختن به اهمّیت و نقش نظامی در تاریخ داستان سرایی ادب فارسی و پس از ارائه تلخیص و چهارچوب کلّی این دو داستان، آن دو را به روش تطبیق و مقایسه مورد بررسی قرار دهد.